Opinieartikel Trouw: “Basisinkomen aantasting van autonomie”

Als je je afvraagt welk dier je wil zijn, dan zie je jezelf als een sterke tijger op een schaduwrijke savanne, of als capucijneraapje in de oerwouden van Suriname. Dichter bij huis zie je een merel in een nestje in het Euromastpark op zoek naar voedsel voor de kleintjes.

Als je jezelf verbeeldt als dier, droom je niet over het leven in een gerenoveerde tijgerkooi van Artis, een tralieloos verblijf in de Apenheul, of een jaren ’30 volière in je achtertuin. Het is wel praktischer, leven als dier in Artis, Apenheul of volière. Je eten wordt gebracht en je hoeft niet op je hoede te zijn voor andere dieren.

Maar met deze praktische oplossing verdwijnt de lol van het leven.

Dat is bij een basisinkomen hetzelfde. Dat gaat uit van het idee dat iedereen dan altijd genoeg heeft, een hele grote mensentuin, waarin beleidsmakers en veelverdieners de verzorgers zijn.

Als argumenten voor het basisinkomen worden genoemd dat er onvoldoende werk is; dat automatisering steeds meer banen laat verdwijnen; er veel regels zijn en het arbeidsintensief is om de sociale verzekeringswet goed uit te voeren.

Het zou uiteraard fijn zijn als iedereen zijn ideale baan heeft; dat 63-jarigen geen sollicitatieplicht meer hebben; en dat er nooit fouten gemaakt worden bij het uitbetalen van de uitkering. En sommigen vinden het oneerlijk dat je eerst je spaargeld moet gebruiken om in eigen levensonderhoud te voorzien, voordat je in aanmerking komt voor een uitkering.

Zo bezien, lijkt het handiger om alles bij elkaar te vegen, een mooie berekening te maken en te stellen dat met het budget dat hiermee gemoeid is iedereen een basisinkomen kan ontvangen. Alle problemen opgelost!

Maar een basisinkomen is geen oplossing.

1. Basisinkomen haalt de eigen “zin van het bestaan” weg. Mensen willen werken en in hun eigen levensonderhoud voorzien. Dat is leven.
2. Voor de grote groep mensen die het vervelend vindt dat zij nu geen werk heeft, lost een basinkomen niets op: ze hebben dan nog steeds geen werk.
3. Een basisinkomen heeft een aanzuigende werking op mensen met verkeerde intenties. En dat heeft ontwrichtende gevolgen voor de economie.

Ter illustratie:

1. Als ik hoor dat in Zwitserland na wordt gedacht over een basisinkomen, droom ik over geld en gemak voor mijzelf. Ik droom niet over ouderen helpen of bergen schoonmaken.
2. Je ziet dit gedrag in wijken in Nederland waar werkloosheid overgaat van vader op zoon en van moeder op dochter. Deze mensen creëren hun eigen ‘basisinkomen’ en zijn vanaf hun 30e met pensioen. Wie hier wandelt, ziet verwaarloosde voortuinen en mensen hangend op hun bank.
3. Je hebt ook groepen die zich inspannen naast hun uitkering bij te verdienen zonder dit te melden. Hier is veel inventiviteit in het ontduiken van regels, terwijl op ander gebied -cultuur, sport of zorg – weinig wordt toegevoegd aan de samenleving. Een basisinkomen verandert dit niet.

Een basisinkomen is een slecht plan. Het tast de autonomie van mensen ernstig aan, lost het probleem van werkloosheid niet op, is economisch niet haalbaar en heeft aantrekkingskracht op mensen die weinig ambitie hebben om het land vooruit te helpen.

Ook al is er een basisinkomen, dan is het nog steeds fijner om te horen bij de mensen die het vlees verstoppen voor de tijger, en ben je liever niet de tijger in de mooie kooi.